KARARNAME a. Huk. 1. Yürütme organı tarafından yapılan düzenleyici hukuksal işlemlerin bir türü. (Bk. ansikl. böl.) —2. Bakanlar kurulu kararnamesi, bir hükümet kararı olarak tüm bakanlar, Başbakan ve Cumhurbaşkanı tarafından imzalanan kararname. (Bk. ansikl. böl.) || Kanun hükmünde kararname, Bakanlar kurulu’nun, yasama organından aldığı yetki çerçevesinde çıkarttığı genel düzenleyici nitelikte kararname. || Müşterek kararname, ilgili bakan, Başbakan ve Cumhurbaşkanı tarafından imzalanan kararname.
Hukuksal. Cumhurbaşkanı hukuksal işlemlerini kararname biçiminde yapar. Aslında parlamenter rejimde meclis önünde sorumlu olan Bakanlar kurulu, bu işlemlerin de gerçek yapıcısıdır; Cumhurbaşkanı’nın imzası kararnamelerin tamamlanmış sayılması için zorunlu biçim koşuludur. Cumhurbaşkanı’nın bulunmadığı durumda bu görevi onun yerine TBMM başkanı yerine getirir. Kararnameler, genel olarak, ikiye ayrılır: Başbakan ve bütün bakanlar tarafından imzalanan Bakanlar kurulu kararnamesi ile Başbakan ve ilgili bakan tarafından imzalanan müşterek (ortak) kararname (uygulamada “üçlü kararname” de denir). Kararnameler içerikleri bakımından genel ve objektif olabilecekleri gibi (ekonomik yaşamla ilgili genel kuralları içeren kararnameler), özel ve bireysel durumlara ilişkin de olabilirler (memur atama, özel af vb. kararnameleri).
• Kanun hükmünde kararname. Türk hukukuna 1971’de yapılan anayasa değişikliğiyle girmiştir. 1982 Anayasası’nda bu yetki daha geniş biçimde tanınmıştır. Buna göre TBMM, bir yetki kanunuyla Bakanlar kurulu’na kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verebilir. Yetki kanununda amaç, kapsam, ilkeler, kullanma süresi gibi noktalar belirtilmelidir. Kanun hükmünde kararnamenin, düzenleyici öteki işlemlerden farkı, yasa ile eşit düzeyde olmasıdır. Örneğin, tüzük ve yönetmelik gibi işlemlerle yasalarda değişiklik yapılması sözkonusu olmadığı halde, kanun hükmünde kararname ile bu mümkündür. Bunlar Resmi gazete’de yayımlandıkları gün yürürlüğe girer, aynı gün TBMM’ye sunulurlar. Meclis bunları kabul, ret ya da değiştirerek kabul yetkilerine sahiptir. Kanun hükmünde kararnameler, Anayasa mahkemesi’nin de denetimine açıktır. 1982 Anayasası’nın bir başka yeniliği de, olağanüstü hal, sıkıyönetim, seferberlik ve savaş hallerinde, Cumhurbaşkanı’nın başkanlığında toplanan Bakanlar kurulu’nun, bir yetki yasası gerekmeksizin, durumun gerektirdiği bütün önlemleri kanun hükmünde kararnameler biçiminde alabilmesidir. Bunlar da TBMM onayına sunulurlar, ama, haklarında Anayasa mahkemesi’ne başvurulamaz.
